منبع: وب سایت قالی شویی ابریشم مشهد
مطالعات اولیه فرش خراسان حاکی از زیاد بودن میزان ضایعات مواد اولیه مورد مصرف در فرش دستباف بود. لذا پژوهش حاضر جهت بررسی علل ایجاد ضایعات و ارائه راههای کاهش آن به مرحله اجرا درآمد. عواملی که در طی پژوهش موردتوجه قرار گرفتند عبارت بودند از: – ابزار قالیبافی, شکل و عیوب آنها و تاثیر این ابزار بر ایجاد ضایعات – شکل نگهداری و کاربرد مواد اولیه, نوع و مصرف مقادیر اضافی مواد اولیه – بررسی شیوه های بافت, نظیر روشهای پودگذاری, چله کشی و نوع گره و تاثیر آنها در ایجاد ضایعات
روشهای پرداخت فرش و مهارت و دقت بافندگان قالی فرش دستباف ازشهرت خوبی در جهان برخورداربوده است. در دهه های اخیر به دلایل گوناگونی از کیفیت فرش دستباف کاسته شده است. میزان ضایعات مواد اولیه فرش دستباف در این استان نسبتا قابل ملاحظه می باشد.
به منظور بررسی علل ضایعات مواد اولیه فرش دستباف و ارائه روشهای پیشنهادی جهت کاهش ضایعات, این تحقیق به مرحله اجرا درآمد. عوامل ذیل بر ایجاد ضایعات مواد اولیه موثر در نظر گرفته شدند: انواع ابزار, شکل و عیوب آنها و تاثیر ابزار معیوب بر ایجاد ضایعات, تاثیر روش کاربرد و نگهداری مواد اولیه در تولید ضایعات, شیوه های بافت و تاثیرآنها بر ایجاد ضایعات. نتایج تحقیق در استان خراسان نشان داد که در سطح استان ابزار قالیبافی از وضعیت نسبتا مطلوبی برخوردارند بنابراین تاثیری در تولید ضایعات ندارند.
مواد اولیه به صورت کلاف و به میزان مورد نیاز تهیه شده و در انبار یا اتاق بافت نگهداری می گردد و ضایعاتی در اثر انبارداری مواد مشاهده نگردید. کلافهای پشمی به صورت دوک یا گلوله نخ درآمده که بهترین شیوه کاربرد مواد اولیه است. در مواردی که از رشته های نخ در قالیبافی استفاده می شود امکان ایجاد ضایعات وجود دارد. تمایل بافندگان به سودجوئی, در بهره جستن از شیوه های نادرست بافت کاملا مشهود است که شامل استفاده از گرههای تقلبی و حذف پود نازک و مساله چندچین یک پود است که منجر به تنزل کیفیت قالی خراسان می شود.
روشهای چله کشی به نوعی صورت می پذیرد که ضایعات نخ تار ایجاد نمی شود. مهارت و دقت بافندگان اثرمستقیمی بر تولید ضایعات دارد. بافندگان غیرماهر همواره طول بلندتری از گره در فرش بجا می گذارند که در کارگاههای پرداخت این مقادیر اضافی روگیری شده و جزء ضایعات محسوب می گردند. نتایج تحقیق در استان نشان دادند که به طورکلی در سطح استان کرمان استفاده از ابزار نامناسبی جهت بافت فرش دستباف رایج شده است که این ابزار دارای جنس و شکل نامناسب هستند و یا اینکه اصولا یرای بافت قالی ساخته نشده اند.
لیکن رابطه مستقیمی بین کاربرد ابزار معیوب و یا نامناسب بودن آنها و میزان ضایعات به دست نیامد. غالب بافندگان قالی در استان مواد اولیه موردنیاز خود را به صورت کلاف تهیه می کنند و سپس آنها را تبدیل به گلوله نخ و یا دوک می کنند که بهترین روش استفاده از نخ خامه در بافت قالی توسط بافندگان به کار گرفته می شود. همچنین بافندگان شخصی باف که اکثریت قالیبافان استان را شامل می شوند, معمولا به مقدار نیاز نخ خامه و نخ پود تهیه می کنند. بنابراین مساله بیدزدگی و از بین رفتن کلافهای نخ در هنگام انبارداری منتفی می شود.
اما ازبین رفتن مواد اولیه در انبار کارگاههای متمرکز به علت عدم انبارداری صحیح نمود بیشتری دارد. تمایل بافندگان استان در بهره جویی از شیوه های نادرست بافت کاملا مشهود است. مانند استفاده از گره های تقلبی در بافت قالی و استفاده از پودهای اضافی و ضخیم. قالیهای شهری باف استان کرمان معمولا پس از اتمام بافت قالی در کارگاههای پرداخت روگیری می شوند. اغلب این کارگاهها دارای تجهیزات لازم و کافی برای روگیری فرش نمی باشند. قالیهای عشایری باف استان در حین بافت توسط بافنده پرداخت می گردد و تنها در پایان بافت قالی یک لایه نازکی توسط قیچی های مخصوص از سطح فرش برداشت می گردد تا نقش فرش نمایان تر گردد.